رزمایش مساوات برگ زرین دیگری در تاریخ انقلاب اسلامی

به گزارش راهبرد معاصر؛ رمضان امسال برخلاف سال‌های گذشته رنگ و بوی دیگری داشت و به سبب شیوع کرونا، کنسل شدن سفره‌های افطاری و مهمانی‌های رمضانی و از دیگر سوی بیکاری‌هایی که در اثر شیوع این بیماری در کشور به وجود آمد و مشکلات مالی، اقتصادی و معیشتی بسیاری از خانواده‌های آبرومندی که تنها به سبب از دست دادن کسب و کارشان در اوضاع کرونایی جامعه، حتی در تامین خورد و خوراک خانواده‌شان درمانده شدن، رمضان 99 را بیش از سال‌های گذشته مورد توجه خیرین قرار داد. خصوصا بعد از تاکید مقام معظم رهبری بر مواسات و یاری رسانی همه نهادهای عمومی، خصوصی و عموم مردم نسبت به آنهایی که این روزها در زمره نیازمندان قرار گرفته بودند، بسیاری در این مسیر پیش‌قدم شدند تا بلکه دردی از آلام این خانواده‌ها بکاهند.

الحق‌الانصاف که بسیاری از این نهادها خیلی خوب از عهده کار بر آمدند که لبخند رضایت بر لبان خانواده‌های آسیب دیده نشاندند تا جایی که بسیج و سپاه و شهرداری و حتی ارتش و ... پای کار آمدند و توانستند با تهیه پک‌های مختلف رمضانی، شادی را مهمان سفره‌های افطار افراد نیازمند کنند. گروه‌های سپاهی و بسیجی پیش از دیگران در این مسیر پیش‌قدم شدند و  در هر استان و شهری با هماهنگی‌های لازم، بسته‌هایی را شامل ملزومات موردنیاز از برنج، چای و روغن و حبوبات تا ملزومات بهداشتی مورد نیاز این روزهای کرونایی نظیر ماسک و دستکش و مایه ضدعفونی کننده و مایه دستشویی را در اختیار خانواده‌های آسیب دیده و شناسایی شده،  گذاشتند و مواسات را به معنای کامل به منصه ظهور رساندند.

آیا پایان رمضان پایان مواسات است؟

اما رمضان این ماه مهمانی خدا  رو به پایان است و این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که آیا مواسات هم با پایان رمضان تمام خواهد شد؟  باید عنوان کرد درست است که رمضان تمام می‌شود اما مواسات و یاری‌رسانی تنها مختص این ماه نیست چنانچه شرایط خاص جامعه امروز نیز این امر را ثابت می‌کند و شاهدیم که مشکلات اقتصادی و وضعیت پیش آمده به سبب شیوع کرونا مفهوم فقررا بیش از پیش به دل جامعه کشانده است.  همانطور که محققان و کارشناسان این حوزه بر آن تاکید دارند مقوله فقرو فقرزدایی ابعاد متعددی دارد، دانستن اینکه فقر چیست و فقیر و نیازمند  کیست سبب می‌شود بتوانیم بهتر و آگاه‌تر به افراد آسیب‌پذیر جامعه یاری برسانیم.

اگر به معنای مواسات دقیق شویم در می‌یابیم که ریشه‌ این کلمه به معنای «درمان‌کننده، معالجه‌کننده و اصلاح‌کننده‌ دردها، ناراحتی‌ها و اندوه‌ها» است؛ مواسات  به معنای یاری‌رسانی به ویژه در مواقع تنگدستی به افراد است؛ حالا خواه این فرد در جامعه و  دور از ما باشند یا یکی از بستگان و نزدیکان وهمسایگان باشد در هر صورت مواسات یکی از ملزومات مورد نیاز جامعه برای فقر زدایی محسوب می‌شود. چنانچه تاریخ اسلام به خوبی این معنا را نشان می‌دهد؛ آنجا که مهاجرت پیامبر و یارانشان به مدینه، سختی‌ها و مشکلات اقتصادی بسیاری را  برای آنها به همراه می‌آورد اما انصار با عمل به دستور مواسات، این مشکلات را برطرف می‌کنند.

وقتی کارگری تنها به اندازه خورد و خوراک و معیشت خود کسب درآمد دارد و این درآمد به دیگر ابعاد زندگی‌اش نمی‌رسد قطعا نمی‌تواند از فقر دور شود اما وقتی این خانواده توسط نهادی یا فردی دیگر از جامعه  تحت پوشش قرار گیرد شاید بتواند دیگر ابعاد زندگی را هم خود پوشش دهد.

تورم، کرونا و فقر!

عنوان می‌شود که شرایط اقتصادی و اجتماعی و حتی سیاسی می‌تواند در تعمیق فقر، افزایش یا کاهش آن اثر بگذارد. کارشنایان اقتصادی بر این باورند که یکی از جلوه‌های ملموس  تشدید فقر تورم است، حالا برخی گروه‌ها از محل همین تورم منتفع می‌شوند و این عامل خیلی روی زندگی و اقتصادشان اثر گذار نیست  اما گروه‌های پایین درآمدی هر روز وضعضشان بدتر می‌شود! حالا تورمی که با شیوع یک بیماری و تعطیلی کسب و کارها و خوابیدن درآمدها همراه شود که دیگر واویلاست و اوضاع را خرابتر می‌کند. اینجاست که به اهمیت تداوم مواسات به عنوان عاملی فقرزدا در جامعه پی می‌بریم چرا که اگر یاری‌رسانی‌های عمومی به افراد آسیب دیده جامعه نباشد فقر ریشه کن نمی‌شود.

رهبری اوضاع  کنونی را فرصتی برای رزمایش همدلی مردم می‌دانند: «عده‌ای هستند که در این شرایط و در این اوضاع حقیقتا زندگی‌شان بسختی قابل گذران است و نمی‌توانند زندگی معمولیِ و عادیِ خودشان را اداره کنند؛ مردمی که دستشان باز است و توانایی دارند بایستی در این زمینه فعالیت وسیعی را شروع کنند... یک رزمایش گسترده‌ای در کشور به وجود بیاید برای مواسات و همدلی و کمک مؤمنانه به نیازمندان و فقرا...»

دکتر وحید محمودی، پژوهشگر حوزه فقر و نویسنده کتاب اندازه گیری فقرو توزیع درآمد در ایران با اشاره به نقش کرونا در افزایش فقر در جامعه می‌گوید: « طبیعی است که پدیده‌های  اینچنینی فشار مضاعفی رابرگروه‌های پایین درآمدی می‌آورد و اینجاست که مواسات و همبستگی اجتماعی، تعهد، هم‌نوعی و نوع‌دوستی اجتماعی باید ظهور و بروز بهتری داشته باشد و دولت هم باید بتواند برای صیانت از گروه‌های پایین درآمدی چتر حمایتی مقبولی را تعریف و به خوبی اجرا کند.»

لزوم تداوم مواسات در جامعه دینی

وی عنوان می‌کند: « مواسات و نوع‌دوستی، جلوه‌ای ازسرمایه اجتماعی است که نشان می‌دهد در جامعه‌ای که جامعه، اندیشی و اسلامی هم هست نوع دوستی و مواسات می‌تواند عملکرد مثبتی را در ایام کرونایی رقم بزند.» این محقق بر این باور است که «هر جامعه‌ای برای فقرزدایی نیازمند نهادسازی است؛ لذا می‌بایست نهادهای عمومی، دولتی، سازمان‌های مردم نهاد و سمن‌ها در این جهت و در راستای  کمک به گروه‌های آسیب‌پذیر شکل بگیرند. ضرورت انجام چنین نهادسازی‌هایی اگر با نگاه‌های ارزشی اسلامی و دینی عجین شود، می‌تواند عملکرد بهتر و مناسب‌تری در جامعه برجای بگذارد.  مواسات چون بار ارزشی داشته و خاستگاه دینی دارد اگر سامان عینی پیدا کند قطعا می‌تواند در دایره سیاست‌گذاری و عملیاتی برای کمک به گروه‌های پایین درآمدی نقش قابل ملاحظه‌ای داشته باشد.»

آنچه از گفته‌ها و اظهارنظرات این پژوهشگر مستفاد می‌شود اینکه مواسات می‌تواند در طول زمان نقش مهمی در فقرزدایی داشته باشد لذا نباید معطوف به یک زمان خاص یا گروه‌هایی خاص شود بلکه می‌تواند در شرایط خاصی مانند اوضاع کرونایی گروه‌های آسیب‌پذیر بیشتری را تحت پوشش و حمایت قرار دهد. لذا به سبب نقش مهم این آئین در فقرزدایی نباید با پایان ماه مبارک رمضان آن را تمام شده دانست و یا وظیفه ای دانست که با اتمام ماه خدا از دوش متولیانش برداشته می‌شود بلکه لازم است برای ادامه و تداوم آن در جامعه برنامه‌ریزی و نهادسازی ویژه‌ای انجام شود و نهادهای غیر متولی ولی همیشه در صحنه مانند بسیج و سپاه بخشی از زمان و انرژی خود را صرف این مهم کنند.

بهره سخن

مقام معظم رهبری پیش از شروع رمضان نهادهای مختلف و مردم جامعه را به مواسات و یاری‌رسانی افراد نیازمند  فرا خواندند و همین تاکید رهبری موجب شد تا نهادهای همیشه در صحنه بار دیگر پای کار بیایند و این مهم را به خوبی اجرا کنند . حالا پس از پایان رمضان باز هم لازم است به منظور فقرزدایی از جامعه مواسات ادامه یابد تا بلکه ریشه این پدیده منحوس رفته رفته از جامعه کنده شود.